~~UZAKLARDA BİR TÜRK ŞEHİTLİĞİ~~

Man adası, İrlanda Denizi'nde yer alan, İngiltere'ye ait küçük bir ada. Dört yanı kiliselerle çevrili olan adanın en gözde yeri, İngilizlerin, Yazları tatillerini geçirdikleri Knockaloe... 1914'ten sonra bu yöre, farklı bir işleve hizmet etmeye başladı. I.Dünya Savaşı, felaketini bütün dünyaya yaymaya başladığında, Man Adası da bundan nasibini aldı. Knockaloe, İngilizlere esir düşen binlerce asker için devasa bir esir kampına dönüştürüldü.
Savaşın daha ilk yılları sona ermeden, 200 kişiden oluşan ilk esir kafilesi kampa getirildi. Esirlerin 115'ini Türkler, geri kalanlarını ise Alman ve Avusturya askerleri oluşturuyordu. İlerleyen yıllarında, kamptaki esir sayısı 28 bine ulaşacaktı. Man Adası'na getirilen 115 Türk esirin hangi cephede İngilizlere esir düştüğü ve adaya nereden getirildikleri hala aydınlatılamadı. Türk esirlerin 14'ü, adanın doğu kıyısındaki Douglas'a,101'i ise batı kıyısındaki Knockaloe esir kamplarına yerleştirildiler.

Psikolojik yıkım bir yana, kampın fiziki koşulları, yaşamı katlanılmaz hale getiriyordu. 1915'te kampı gezen Amerikan elçiliği, esir kulübelerinin su geçirmez olmadığını, içeriye giren yağmur sularından dolayı esirlerin giysi ve diğer eşyalarının küflendiğini gördüler. Esirlerin nefes almak için kullandıkları kamp alanının da yağmur sularıyla bataklığa dönüştüğüne tanık oldular.

11 kasım 1915'te, kampta 24 bin 250 kişi vardı. Küçük bir bölümü İngiltere'de oturma izni alabilmişti. Diğerlerini doğdukları topraklara göndermekse, neredeyse bir yıl sürdü. II.Dünya Savaşı'ndan sonra Almanya, Man Adası da dahil olmak üzere Britanya ve adalarında dağınık halde bulunan Alman savaş mezarlarını tek bir anıt mezarda toplamak için çalışmalara başladı. Ağustos 1962'de bu mezarlar, İngiltere'deki Cannock Chose'deki Alman anıt mezarlığına taşındı. Geride, yani St.Patrick Kilisesi'nin bahçesinde, Yedi Türk askerinin ve Yahudi inancına göre orada kalmaları ailelerince istenen Yahudi asıllı iki Alman askerinin mezarları kaldı.

Birisi, boş bırakılan iki sıra mezardan oluşan, kare şeklinde bir mezardı. Büyük beyaz bir mezar taşı...
Üzerinde Ay-Yıldızla çevrili bu mezar taşında, 7 Türk askerinin adları ve ölüm tarihleri yazılıydı:






Ramazan Mehmet-17 kasım 1916
Hüseyin Halit İbrahim-16 şubat 1917
Hüseyin Ali-20 nisan 1917
Hasan Derviş-18 mayıs 1917
Mehmet Ali-17 eylül 1917
Kalan Yeğen-9 nisan 1918
Ahmet Hasan-15 temmuz 1918


1972 yılında, Türkiye'nin Londra Büyükelçiliği ve İngiliz Savaş Mezarları Komisyonu arasında, St.Patrick Kilisesi'nin bahçesindeki Türk mezarlarının başında dikili olan mezar taşı kaldırıldı; her mezar için ayrı mezar taşları dikildi. Mezarlık,zincirlerle kordon altına alındı. Türk Milli Savunma Bakanlığı'nca 264 Sterlin ödenek sağlanarak, mezarlık, şehitlik statüsüne alındı.



Geriye kalan 108 askere ise ne olduğu bilinmiyor. Man Adası'ndaki Knockaloe Esir Kampı'nda yaşamlarını yitiren Türk askerlerinin mezarları, Mayıs 2003'te açılan Türk Şehitliği'nde koruma altına alındı.


Ali ÖZUYAR


Ayrıca bakınız:http://www.kitapyurdu.com/kitap/knockaloe-ve-mechul-turkler-amp-modern-tarihin-ilk-turk-esir-kampi/113646.html